«Алмазбек Атамбаев экс-президент статусун көтөрө албай жатат» — деген пикирди Жогорку Кеңештин «Бир-Бол» фракциясынын лидери Алтынбек Сулайманов билдирди.
Буга чейин парламент «КР президентинин ишмердигинин кепилдиги» жөнүндө мыйзамга өзгөртүү киргизип, экстердин жүрүм-турумун чектөөгө аракет кылган. Буга мурдакы президент Алмазбек Атамбаевдин бийликтен кеткенден кийин активдүү саясый оппозицияга айланышы себеп болду.
Кыргызстанда биринчи жолу мындай маселе жаралып жатат. Эгемендүүлүктөн кийин 15 жыл бийликте олтурган Аскар Акаев менен беш жыл өлкөнү башкарган Курманбек Бакиев чет өлкөгө качып кетип, экс-президент макамынан дагы айрылышкан. Биринчилерден болуп өткөөл мезгилдин лидери Роза Отунбаева гана экстин ыйгарым укуктарын колдонууда.
Президенттерди бийликтен кеткенден кийин эмне күтөт?
«КР президентинин ишмердигинин кепилдиги» жөнүндө мыйзамга ылайык экс-президент деген наам өмүр бою сакталат.
2019-жылдын 16-майынан бери мурдакы өлкө башчыларына мамлекеттик бийлик органдарында саясый, атайын мамлекеттик кызмат орундарын ээлөөгө, ошондой эле саясый партиянын ишине катышууга жан аны жетектөөгө тыюу салынды.
Экс-президент өмүр бою мамлекеттик кайтарууга алынат, мамлекеттик резиденцияда жашайт, өзү эле эмес, жубайы жана жашы жетпеген балдары дагы акысыз дарыланат. Аэропорт, темир жол вокзалдарында VIP залдарды пайдаланууга укуктуу.
Экстерге ай сайын өлкө башчысы алган айлыктын 75 пайызы эсебинде акча чегирилип турат. Аны пенсияга чыккандан кийин дагы алып турушат.
Эгер мыйзамда көрсөтүлгөн талаптар сакталбаса, же экске карата соттун өкүмү күчүнө кирсе анын кепилдиктери жана бюджеттин эсебинен каржылоо токтотулат.
Укуктарынын чегинен чыкпаган Роза Отунбаева
Жогорку Кеңештин депутаты Алтынбек Сулаймановдун пикиринде, Алмазбек Атамбаев Роза Отунбаевадан үлгү алса болмок.
Роза Отунбаева акыркы сегиз жылдан бери мамлекеттик иш-чараларга катышып, сөз сүйлөгөнү менен саясатка аралашкан жок. Ал өзүнүн фондун жетектеп, билим берүү жаатында долбоорлорду алып барып, чет өлкөдөн иштеген кыргызстандыктардын «Мекендештер» форумун негиздөөчүсү. Аталган форумдун 2018-жылы өткөн жыйынына Сооронбай Жээнбеков дагы катышты. Гендердик теңдик, аялдардын укугу, сөз эркиндиги жана башка жааттагы жыйындарда сөз сүйлөп, ардактуу конок болот.
Көпчүлүктүн бүйүрүн кызыткан пенсиясынан (айына 70 миң сом) топтолгон каражатты маркум журналист Улан Эгизбаев атындагы фондко өткөрүп берди.
Роза Отунбаева мамлекеттик резиденцияда жашап, күзөт кызматынын көзөмөлүндө.
Устачылык, малчылык, саясый куугунтук. Элдердин президенттери эмне менен алек
Коңшу өлкөлөрдө азырынча экс-президент Казакстанда гана бар. Нурсултан Назарбаевдин 30 жылдык бийлигинен кол үзгөндүгүнө аз эле болду. Азырынча ал Ак-Ордодон алыстабай, өлкөдөгү расмий иш-чараларга Касым-Жоомарт Токаев менен бирге катышып, атүгүл эл аралык жыйындарга дагы Казакстандын атынан барууда.
Бирок, тоталитардык режимдин башчысы өзүнө бекем ыйгарымдарды алып, камчыны колдон чыгарбого камданып койгону белгилүү.Мен Коопсуздук кеңешинин төрагасы бойдон калам. Андан тышкары, «Нур Отан» партиясынын лидери, Конституциялык кеңештин мүчөсү болом
Нурсултан Назарбаев
Нурсултан Назарбаев үчүн атайын «Казакстандын биринчи президенти — Элбасы» жөнүндөгү мыйзамы кабыл алынган. Ага ылайык казак башчысы саясатта жана бийликте кала берет.
Элбасы парламентке, аткаруу бийлигине кайрылуу жасап, маанилүү жыйындарына катыша алат. Казакстандын ички жана тышкы саясаты анын макулдугу менен чечилет.
КМШ чөлкөмүнөн алып карасак, Грузиянын мурдакы экс-президенти Михаид Саакашвили өз өлкөсүндө эмес, Украинада саясый карьерасын улантууда. Өз мекенинде ага каршы кылмыш иши козголгон.
Уругвайды 2010-2015-жылы башкарган Хосе Альберто Мухика Кордано дүйнөнүн эң кедей мурдакы президенти болуп саналат. Анын эскилиги жеткен унаадан, чакан үйүнөн жана итинен башка мүлкү жок.
2018-жылы кызматын өткөрүп берген президенти Георгий Маргвелашвили саясаттан кетип, чакан коттежин туристтерге ижарага берүү, жыгачтан эмерек жасап, университетте сабак өтөт. Муну ал бекерчиликтен эмес, жан багуу үчүн жасайт.
Грузия өкмөтү экс-президенттин жашоосу үчүн бюджеттен акча бөлбөйт. Георгий Маргвелашвили өз үйүндө жашап, иштеп жан багууда.
Президенттер баш алмашкан постсоветтик өлкөлөрдүн бири — Украина. Экс-президент Петр Порошенкого Владимир Зеленскийдин тобу кылмыш ишин козгоо алдында турат.
Ага чейинки өлкө башчысы Владимир Янукович экс-статусунан айрылып, Россияда жашайт.
«Экс» статусун жана ыйгарым укуктарын Леонид Кучма (1994-2005) . Ал 20015-жылдан кийин жигердүү иш жүргүзүп, 2017-жылы эл аралык форумда Украинанын ички, тышкы саясаты жана экономикасын сынга алганы бар. Андан тышкары Леонид Кучма Донбасстагы чыр боюнча сүйлөшүүлөргө катышты.
Россиянын мыйзамында экс-президентке саясатка аралашууга чектөө жок.
Бул өлкөнүн эки экс-президенти (Владимир Путин жана Дмитрий Медведев) кезектешип өлкөнү башкарып, бийликтен кеткен учурунда премьер-министр болуп эмгектенишет.
Сооронбай Жээнбеков алгачкы маегинде президенттик кызматтан кеткенден кийин чарбасы менен алек болорун, маңдай тери менен иштөөгө ал жаштайынан көнгөнүн айткан.
Менин чакан жерим бар. Ошол жерди иштетим, өз чарбачылыгым менен алек болом. Эң башкысы президенттик мөөнөттө ак иштеп, кийин эл арасында баш көтөрүп жүрсөм болду
Сооронбай Жээнбеков
Алмазбек Атамбаев алты жыл ичинде президенттиктен кийинки пландары боюнча суроолорго ар кандай жооп берген. 2016-жылы президенттин пресс-службасы юбилейлик ыр жыйнагы менен бирге 2017-жылдан кийин чыгармачылык менен алек болорун айткан. Бирок, Атамбаев өзү чыгармачылык менен саясатты кошо алып жүрөрүн белгилеп саясатта каларын жашырган эмес. 2017-жылы мартта премьер-министр дагы, спикер да болбойм деп убадалаган.
2019-жылдын февраль айында 2020-жылкы шайлоого аттанарын маалымдады.Менин өзүмдүн Кыргызстан социал демократтар партиямды бекемдөө менен алек болом
Алмазбек Атамбаев
