Балдар жашообузду күтүүсүз жана күлкү-кубанычтуу, ал тургай кээде жиндендирип, бактылуу кылууну билишет. Алар тазалыгы, дүйнөгө болгон ишеними жана ак ниети менен чоңдорду оңой эле тартып алышат. Дүйнөдө биздин жаңы төрөлгөн балабыздан өткөн назик, алсыз адам жок, аны колубузга алышыбыз керек. Бөбөктөр чынында укмуштуудай жөндөмдүү чүрпөлөр. Окумуштуулар чоңдор ымыркайлар жөнүндө билиши керек болгон кызыктуу фактыларды топтогон.
1. Европада алар жыйырма тогуз жашында ата-эне болушса, Орусияда орто эсеп менен жыйырма жашта ата-эне болушат, ал эми Индияда бул көрсөткүч андан да төмөн — 18 жашта чоң турмушка аттанышат.
2. Бүгүнкү күндө эң жогорку төрөлүү көрсөткүчү Нигерияда, бул жерде бир аял орточо эсеп менен сегиз бала төрөйт. Сингапурдагы эң төмөнкү көрсөткүч он аял жалпысынан сегизге жакын бала төрөгөн.
3. Кореяда баланын жашы төрөлгөндөн эмес, боюна бүткөндөн тарта саналат.
4. Жаңы төрөлгөн ымыркайдын денесинде болжол менен бир чыны кан болот.
5. Баланын кан тобу же ата-энесинин биринин тобуна туура келет, же алардын топторунун жыйындысы болуп саналат. Демек, экинчи кан тобу бар эне менен биринчи кан тобу бар атанын үчүнчү кан тобу бар балалуу болушу сейрек кездешет.
6. Жаңы төрөлгөн ымыркайдын ыйы башка үндөрдөн айырмаланып, адамдын мээсинде эмоционалдык реакцияны пайда кылат. Аялдын мээси баланын ыйлаганына «программаланган». Аялдын балдары бар же жокпу баары бир. Бул эркектер менен аялдарга ак ызы-чуу менен сегменттерди угууга уруксат берилген эксперимент тарабынан далилденген. Изилдөө учурунда эркектин мээси бул тамчыларга эч кандай реакция кылган эмес, бирок аялдардын мээсинин толкундук активдүүлүгү дароо өзгөргөн.
7. Балдардын даам сезүү сезгичтери чоңдорго караганда үч эсе көп.
8. Бала төрөлгөндөн баштап жана өмүр бою көзүнүн көлөмү өзгөрбөйт, башкача айтканда, башка органдардан айырмаланып, бала менен бирге өспөйт.
9. Балдар өздөрү сүйлөй электе тилди түшүнө башташат.
10. Жаңы төрөлгөн балдар түз мааниде ыйлай алышпайт. Албетте, алар кыйкыра алышат, бирок дээрлик үч жумага чейин балдар ыйлай алышпайт.
11. Ымыркайдын мээси глюкозанын жалпы көлөмүнүн 50% колдоно алат, бул наристелердин эмне үчүн мынчалык көп уктаарын түшүндүрөт.
12. Бала төрөлгөндөн кийин үч жүздөн ашык сөөктөн скелет түзүлөт. Өсүү жана өнүгүү процессинде кээ бир сөөктөр биригишет, демек, бойго жеткенде биздин денебизде болжол менен 206 сөөк калат.
13. Ата-эне бала төрөлгөндөн баштап дааратканага үйрөтүлгөнгө чейин 8000ге жакын памперс сатып алышы керек.
14. Дени сак бала жашоосунун биринчи жылында салмагын үч эсеге көбөйтөт. 18 айлык кыздар жана 24 айлык балдар бойго жеткендердин жарымына жакынын түзөт.
15. Телевизор интеллектуалдык өнүгүүгө салым кошпойт, анткени бөбөктөр аларга реакция кылган нерселерге реакция кылышат. Жада калса эң өнүккөн медиа шаймандар ымыркайлардын өзгөчө сигналдарына жооп бербейт, ошондуктан ата-энелер менен ойноо алардын өнүгүүсү үчүн абдан баалуу.
16. Жаңы төрөлгөн бала кызыл жана жашыл түстөрдү оңой айырмалай алат, бирок көк эмес.
17. Бир күндүк кыздар жакын жердеги адамдардын жүзүнө кызыгышат, ал эми курактагы балдар кыймыл-аракетке көңүл бурганды жакшы көрүшөт.
18. Биринчи төрт-алты айга чейин балдар рефлексивдүү сүзө алышат. Кийин алар бул жөндөмдөрдү кайра алыш керек.
19. Балаңыз үч жашка чейин башынан өткөн эч нерсени эстей албаса керек. Психологдор бул кубулушка атүгүл «инфантильдик амнезия» же «балалык амнезия» деп ат коюшкан. Изилдөөлөргө ылайык, балдар бир жашка чыкканда да башынан өткөргөн окуяларды эстей алышат, бирок өсүү учурунда алар негизинен кичинекей кезин толугу менен эсинен чыгарышат. Бирок, чоңдор балдардын чындап бактылуу балалыкта өтүшү үчүн бардык күч-аракетин жумшоого милдеттүү.
